แม่ในศาสนา
           วิทยาลัยศาสนศึกษา มหาวิทยาลัยมหิดล
          

           แม่เป็นบุคคลที่ศาสนายกย่องเชิดชูมากเป็นพิเศษ เพราะความรักของแม่เป็นความรักที่ยิ่งใหญ่มากจนเกินกว่าที่จะตอบแทนได้ ความกตัญญูรู้คุณเป็นคุณธรรมที่ศาสนาสอนให้ผู้เป็นลูกมีอยู่ทั้งในใจและในการกระทำ ลูกที่มีความกตัญญูรู้คุณแม่เป็นตัวอย่างของคนดีในศาสนา คำสอนทางศาสนาจึงเน้นความสำคัญของแม่ ความรักของแม่ และวิธีตอบแทนพระคุณแม่อย่างสูงยิ่ง

           ในทัศนะของพระพุทธเจ้า แม่คือพรหม ผู้ให้ชีวิต เป็นพระอรหันต์ผู้มีความรักบริสุทธิ์เป็นครูคนแรกที่สอน ให้ความรู้ คำแนะนำและคำตักเตือนที่มีคุณประโยชน์ เป็นเทวดาผู้ให้ความคุ้มครองปกปักรักษาในทุกเมื่อ และเป็นผู้ที่เมื่อเคารพบูชาแล้วได้บุญกุศลเป็นอย่างยิ่ง ในเมื่อแม่เป็นพระอรหันต์ในครัวเรือนอยู่ใกล้เรา จึงไม่จำเป็นที่เราจะต้องไปแสวงหาพระอรหันต์ที่อยู่ห่างไกลสำหรับกราบไหว้บูชาให้ได้กุศลผลบุญ

           สำหรับความรักของแม่นั้น พระพุทธเจ้าทรงถือว่า ความรักของแม่สูงส่งเหนือความรักใดเพราะเป็นความรักที่มีคุณธรรมของพรหมวิหาร ๔ ครบถ้วน คือมีเมตตา ความปรารถนาดีต่อลูกตั้งแต่ตอนอยู่ในครรภ์ กรุณาช่วยเหลือให้ลูกให้พ้นทุกข์ มุทิตายินดีเมื่อลูกได้ดี และอุเบกขารู้จักวางเฉยในเรื่องและในเวลาที่สมควร

           ในพุทธศาสนาแม่ที่กล่าวถึงกันมากได้แก่พระนางมัทรี พระชายาของพระโพธิสัตว์เวสสันดรในพระชาติสุดท้ายก่อนที่จะถือกำเนิดเป็นพระพุทธเจ้า “กัณฑ์มัทรี” ในวรรณกรรมพุทธศาสนา เรื่อง เวสสันดรชาดก วรรณกรรมเรื่องนี้พรรณนาความรักของพระนางที่มีต่อพระกัณหาและพระชาลีได้อย่างน่าจับใจ เป็นตัวอย่างความรักของแม่ที่เต็มไปด้วยความอาลัยรักและเป็นห่วงเป็นใยในความทุกข์สุขของลูกจนไม่คำนึงถึงตัวเอง พระนางสิริมหามายาพระพุทธมารดาเป็นแบบอย่างของแม่ที่มีบุญคุณต่อโลกอย่างล้นเหลือในข้อที่ ได้ให้กำเนิดแก่พระพุทธเจ้าผู้ช่วยมวลมนุษย์ให้พ้นทุกข์และพบความสุขที่สูงส่งกว่าความสุขทั้งหลายจนหาที่เปรียบไม่ได้

           พุทธศาสนามหายานถือว่า พระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวรเป็นพระโพธิสัตว์แห่งความเมตตา ในงานปฏิมากรรมและจิตรกรรม พระโพธิสัตว์องค์นี้มีรูปลักษณ์ต่างๆ ในบางปางมีพระพักตร์พันพระพักตร์และมีพระหัตถ์เป็นจำนวนพัน แสดงให้เห็นถึงความสามารถที่จะสอดส่องมองเห็นความทุกข์สุขของสัตว์โลกได้ทั่วถึง พร้อมทั้งทรงมีอานุภาพที่จะช่วยเหลือ ให้พ้นทุกข์ได้ มีเรื่องเล่าว่าน้ำในมหาสมุทรในโลกของเรานี้ เกิดจากน้ำพระเนตรของพระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวรเมื่อครั้งที่ท่านประทับอยู่ในสวรรค์ชั้นดุสิต และทอดพระเนตรเห็นความทุกข์ของสัตว์โลกทั่วจักรวาล จึงมีพระทัยมุ่งมั่นที่จะไม่เข้านิพพานจนกว่าจะช่วยเหลือสัตว์โลกทุกชีวิตให้ข้ามห้วงมหรรณพไปได้

           พระโพธิสัตว์องค์นี้มีปางต่างๆที่เป็นสตรีหลายปางด้วยกัน ปางที่รู้จักกันมากคือปางที่เป็นเจ้าแม่กวนอิม ซึ่งมีหลายรูปลักษณ์เช่นกัน เช่นภาพที่ประทับนั่งบนดอกบัวแสดงให้เห็นความรักความเมตตาอันบริสุทธิ์ที่ทรงมีต่อสัตว์โลก ภาพที่ถือหม้อน้ำมนต์สำหรับรักษาเยียวยาผู้มีความทุกข์ทั้งกายและใจ ภาพที่ประทับบนก้อนเมฆที่ปลิวไปทุกสารทิศพาพระองค์ไปช่วยเหลือคนในที่ต่างๆ รูปเจ้าแม่กวนอิมอีกรูปหนึ่งที่รู้จักกันมากมีพระพักตร์งามพิเศษ แสดงว่าพระองค์ทรงเป็นเทพมารดาแห่งสันติภาพและความดีงาม ผู้ที่เคารพบูชาเจ้าแม่กวนอิมจึงจะได้รับพลังบริสุทธิ์จากพระองค์ที่จะช่วยให้หายจากโรคภัยไข้เจ็บ และความทุกข์นานาประการ พร้อมทั้งมีพลังมากพอที่จะสร้างสันติภาพความดีงามให้เกิดขึ้น ในโลกได้

           ในเรื่องของความกตัญญูกตเวทีนั้น พระพุทธเจ้าทรงเป็นตัวอย่างที่ดี ได้เสด็จไปโปรดพระพุทธมารดาที่จุติเป็นเทวบุตรถึงในสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ และทรงเทศน์สั่งสอนเป็นเวลา ๓ เดือนจึงเสด็จกลับ

           พระพุทธเจ้าทรงมีความกตัญญูรู้คุณตั้งแต่ในสมัยที่เสวยพระชาติเป็นพระโพธิสัตว์ดังที่เล่าไว้ในชาดกต่างๆ เช่น ชาดกเรื่อง พระสุวรรณสามผู้เลี้ยงดูบิดามารดา ตาบอดในป่าด้วยความกตัญญูรู้คุณ แม้เมื่อเสวยพระชาติเป็นสัตว์ พระโพธิสัตว์ก็มีคุณธรรมของความกตัญญูกตเวทีอยู่เช่นกัน พระชาติที่เป็นช้างเผือกดูแลแม่ช้างตาบอดเป็นตัวอย่างที่เห็นได้ชัด

           โดยเหตุที่ความกตัญญูกตเวทีเป็นคุณธรรมที่มีความสำคัญเช่นนี้ พระพุทธเจ้าจึงทรงอนุญาตให้พระสงฆ์นำบิดามารดาของตนมาเลี้ยงดูที่วัดได้โดยไม่ถือว่าเป็นการทำผิดพระธรรมวินัย และทรงสอนวิธีต่างๆที่ลูกจะตอบแทนบุญคุณแม่เช่นเชื่อฟังคำสั่งสอนและคำตักเตือนของท่านไม่ประพฤติตนเหลวไหลให้แม่เสียใจไม่สบายใจ รักษาชื่อเสียงของ วงศ์ตระกูล เลี้ยงดูท่านให้สบายทั้งทางกายและทางใจ และทำบุญอุทิศกุศลให้เมื่อท่านล่วงลับไปแล้ว การสนองคุณพ่อแม่ที่พุทธศาสนาเน้นเป็นพิเศษคือการช่วยให้พ่อแม่รู้ธรรมจะได้มีโอกาสมีความสุขที่สูงส่งกว่าความสุขทั่วไป และสามารถบรรลุมรรคผลนิพพานได้ในที่สุด

           ในศาสนาคริสต์ แม่ได้รับการยกย่องเชิดชูเช่นกัน ศาสนาคริสต์ใช้ความรักของพระมารดาของพระเยซูเป็นตัวอย่างของความรักของแม่ที่มีต่อลูกที่เริ่มมีตั้งแต่ ยังทรงครรภ์จนถึงเมื่อพระเยซูสิ้นชีพลง จิตรกรและปฏิมากรที่มีชื่อเสียงของโลกหลายคนได้นำความรักนี้มาแสดงให้เห็นในเรื่องราวต่างๆในประวัติของพระเยซู เช่นตอนพระนางอุ้มพระเยซูที่เป็นทารกพร้อมกับการทำงานอาชีพซึ่งได้แก่การทอผ้าไปด้วย และตอนที่พระเยซูถูกตรึง ไม้กางเขน พระนางก็ไปเฝ้าดูทุกวันด้วยความอาลัยรักและห่วงใย นอกจากนั้นเมื่อพระเยซูสิ้นพระชนม์แล้วพระนางก็เป็นผู้รับพระเยซูลงจากไม้กางเขน ภาพความรักที่พระนางมีต่อพระเยซูเป็นตัวอย่างความรักของแม่ในศาสนาคริสต์ ภาพที่คุ้นตากินใจชาวคริสเตียนทั่วโลก คือภาพของพระนางอุ้มพระเยซูที่เป็นทารกและ เรียกภาพนี้ว่ามาดอนนาหรือ “แม่พระ” ศาสนาคริสต์นิกายโรมันแคทอลิคให้ความสำคัญแก่ “แม่พระ” มากเป็นพิเศษ ในโบสถ์ของชาวคริสตังมักมีรูปมาดอนนาแม่พระประดิษฐานอยู่พร้อมเครื่องบูชา ในประเทศสเปน ฝรั่งเศสและอิตาลีมีพิธีแห่แม่พระเป็นประจำปีเพื่อให้คนทั่วไปได้แสดงความเคารพนับถือ

           ศาสนาอิสลามเป็นอีกศาสนาหนึ่งที่ยกย่องเชิดชูผู้เป็นแม่อย่างสูงส่ง วจนะของ ท่านนบีมุฮัมมัดที่ว่า “สวรรค์อยู่ใต้ฝ่าเท้าของมารดา” แสดงให้เห็นว่าการที่ผู้เป็นลูกจะขึ้นสวรรค์หรือตกนรกนั้น อยู่ที่การปฏิบัติต่อมารดาบังเกิดเกล้า เพราะแม่เป็นผู้มีบุญคุณล้นเหลือเริ่มตั้งแต่ที่อุ้มครรภ์ แม่ก็มีภาระหนักโดยกล้ำกลืนอาหารเข้าไปเจือจานทำนุบำรุงทารกในครรภ์ ภาระอันหนักนี้บางคราวบางครั้งถึงกับทำให้แม่เป็นลมหน้ามืดหรือถึงกับล้มลง สิ้นสติและในขณะที่คลอดลูก แม่ก็ต้องเสี่ยงชีวิต ต้องเสียเลือดจำนวนมากกับการคลอดลูก แม่ที่เสียชีวิตจากการคลอดลูกมีอยู่หลายราย และเมื่อคลอดลูกแล้ว แม่ก็ต้องทำนุบำรุงเลี้ยงดูลูกแบบที่เรียกว่า ยุงไม่ให้ไต่ไรไม่ให้ตอมเป็นเวลาหลายปีกว่าลูกจะเติบโต ด้วยเหตุนี้ อัลลอฮฺจึงบัญญัติให้ลูกทุกคนรู้คุณของแม่และรู้จักตอบแทนบุญคุณนั้นให้ถูกต้องเหมาะสมดังคำตรัสของอัลลอฮฺที่ว่า “และเราได้สั่งการแก่มนุษย์เกี่ยวกับบิดามารดาของเขา โดยที่ มารดาของเขาได้อุ้มครรภ์เขาอ่อนเพลียลงครั้งแล้วครั้งเล่า และการหย่านมของเขา ในระยะเวลาสองปี เจ้าจงขอบคุณข้า และบิดามารดาของเจ้า.........และจงอดทนอยู่กับเขา ทั้งสองในโลกนี้ด้วยการทำความดี” ความรักของแม่นอกจากเป็นการฟูมฟักเลี้ยงดูลูกตามธรรมชาติของความเป็นแม่แล้ว ยังประกอบด้วยการทำหน้าที่ตามพระบัญชาของอัลลอฮฺด้วย หน้าที่นี้ได้แก่การสั่งสอนอบรมลูกให้เป็นมุสลิมที่ดี ดังนั้นในทัศนะของศาสนาอิสลามแม่จึงเป็นผู้มีบุญคุณต่อลูกทั้งในฐานะผู้ให้ชีวิต ผู้อุปการคุณและผู้ช่วยเหลือในการพัฒนาตนให้เป็นคนดีตามคำสอนของศาสนา การปฏิบัติต่อแม่อย่างรู้คุณเป็นความดีที่จะทำให้อัลลอฮฺเมตตาและส่งผลให้ผู้นั้นได้รับความสุขนิรันดร์ในสวรรค์หลังสิ้นชีวิต

           อาจสรุปได้ว่าในทุกศาสนาโดยเฉพาะศาสนาพุทธ คริสต์ และอิสลามต่างถือว่าแม่เป็นบุคคลสำคัญที่ควรได้รับการยกย่องเชิดชู ความรักของแม่เป็นความรักที่ทดแทนได้ยากหรือแทบไม่ได้เลย บุญคุณของแม่เริ่มจากการให้กำเนิดชีวิตลูก ตามด้วยการรับภาระหนักในการอุ้มครรภ์ ความเจ็บปวดในการคลอดลูกการทะนุบำรุงดูแลลูกที่ยังเป็นทารกแบบไม่ให้ริ้นยุงถูกเนื้อถูกตัวไปจนถึงการสอนอบรมลูกให้เป็นคนดี ถึงแม้ว่าการแพทย์สมัยใหม่จะช่วยให้การอุ้มครรภ์และการคลอดลูกมีอันตรายต่อแม่น้อยลง แต่ในการมีลูกแต่ละคนนั้นแม่ก็ยังต้องเสี่ยงชีวิตอยู่นั่นเอง ดังนั้นบุญคุณของแม่ยังคงมีอยู่ผู้เป็น “แม่อุ้มท้อง” ผู้อุ้มครรภ์แทนแม่เกิดจึงเป็นผู้มีบุญคุณต่อเราเช่นเดียวกับ “แม่เลี้ยง” ผู้เลี้ยงดูอุปถัมย์เราแทนแม่ในสายเลือดที่ตายไปก่อน การเลี้ยงลูกเป็นงานละเอียดอ่อนและซับซ้อน แม่ทำงานนี้โดยไม่หวังการตอบแทนประโยชน์ให้แก่ตน แต่ทำด้วยความเสียสละทั้งเวลา แรงกายแรงใจ และทุนทรัพย์ดังนั้นศาสนาจึงสอนลูกให้รู้บุญคุณแม่และรู้จักตอบแทนบุญคุณนี้ให้เหมาะสม การมีความกตัญญูกตเวทีต่อแม่จึงเป็นหน้าที่สำคัญของลูกทุกคน การปฏิบัติหน้าที่นี้ได้สำเร็จจะมีผลดีต่อลูกทั้งในโลกนี้และในสัมปรายภพ

           ของขวัญวันแม่ที่ดีที่สุดคือ การทำความดีต่อแม่เดี๋ยวนี้เวลานี้ ก่อนที่แม่จะแก่ชราและล่วงลับจากไป

ดาวน์โหลดเอกสาร
back>>