นานาสาระเกี่ยวกับพุทธศาสนา
ความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับมหายาน

          ประวัติการใช้ภาษาสันสกฤตในพุทธศาสนาปรากฏครั้งแรกในการทำสังคายนาครั้งที่ 4 ซึ่งทำเมื่อพระพุทธองค์ปรินิพพานได้ราว ๖๔๓ ปี (บางแห่งว่า ๖๙๖ ปี)การสังคายนาครั้งนั้นมีพระเจ้ากนิษกะเป็นองค์อุปถัมภ์ โดยการแนะนำของพระปารัศวะ ในนิกายสรวาสติวาทิน การสังคายนามีขึ้นที่ทำที่วัดกุณฑลวันวิหาร แคว้นกัศมีร์ (บางแห่งว่าที่วัดกุวนะ เมืองชาลันธร) มีการประชุมสงฆ์ ๕๐๐ รูป พระปารัศวะเป็นประธาน (แต่หนังสือบางเล่มกล่าวว่า พระวสุมิตรเป็นประธาน) เพื่อป้องกันการสูญหายของพระธรรมวินัย เพื่อกำจัดความขัดแย้งภายในคณะสงฆ์ ๑๘ นิกาย
          ในการสังคายนาครั้งนี้ได้มีการจารึกคัมภีร์พระไตรปิฎกเป็นภาษาสันสกฤตครั้งแรกในพระพุทธศาสนา และเป็นครั้งแรกที่จารึกเป็นลายลักษณ์อักษร จารึกลงในแผ่นทองแดงแล้วบรรจุลงในพระเจดีย์ แล้วสร้างสถูปใหญ่รักษาไว้อย่างมั่งคง หลังจากนั้นพระองค์สั่งพระธรรมทูคออกเผยแพร่สู่เอเชียกลาง จนพุทธศาสนาเจริญอย่างรวดเร็ว
          ในยุคนี้ วรรณกรรมสันสกฤตของฝ่ายศาสนาพราหมณ์มีบทบาทโดดเด่นมาก วรรณกรรมต่างๆที่ใช้ภาษาสันสกฤตจารึกจะได้รับความสนใจและน่าเชื่อถือในวงวิชาการยุคนั้น และยุคต่อๆมา พุทธศาสนามหายานต้องเผชิญกับปัญหานี้จึงได้เขียนงานวรรณกรรมต่างๆโดยภาษาสันสกฤต ภูมิหลังของภาษาสันสกฤตก็มีที่มาที่เกี่ยวข้องกับคัมภีร์พระเวทอยู่แล้ว จึงทำให้เป็นที่นิยมมากยิ่งขึ้นต่อวรรณกรรมทั้งหลาย
          อีกประการหนึ่งของการจารึกคัมภีร์โดยใช้ภาษาสันสกฤต อาจเนื่องด้วยความจำเป็นในการปรับตัวของพระพุทธศาสนา ให้โดดเด่นจนสามารถครองใจคนชั้นสูงของสังคมได้ มหายานจึงใช้ภาษาสันสกฤตในการจารึกคัมภีร์ มหายานเป็นพวกก้าวหน้าและเปลี่ยนแปลง มองพระพุทธพจน์ในแง่ปรัชญา วิพากษ์วิจารณ์ความหมายพระพุทธพจน์ไปในแง่ต่าง ๆ ตามความคิดของบุคคลแต่ละบุคคล ปรับปรุงธรรมวินัยไปตามกาลเทศะ เพื่อความเหมาะสมแก่ประชาชนและสิ่งแวดล้อม ส่วนเถรวาท ยึดมั่นอยู่ในธรรมวินัยอันเป็นคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้าตามแบบเดิมตั้งแต่ครั้งปฐมสังคายนา ไม่ยอมเปลี่ยนแปลง ยกพระธรรมวินัยไว้ในฐานะอันสูงส่งและศักดิสิทธิ์ แม้พระไตรปิฎกก็ไม่เปลี่ยนแปลง คงรักษาของเดิมซึ่งเป็นภาษามคธเอาไว้เป็นหลักเป็นธรรมนูญของพระพุทธศาสนาฝ่ายเถรวาท ใครจะแปลเป็นภาษาอะไรก็แปลไป แต่ไม่ทิ้งของเดิมคงรักษาของเดิมภาษามคธเป็นหลัก
           มีผู้ตั้งข้อสังเกตว่า แม้ว่าคัมภีร์ของมหายานเขียนขึ้นด้วยภาษาสันสกฤต แต่ก็มิใช่สันสกฤตแท้ หากเป็นภาษาสันสกฤตที่ปะปนกับภาษาปรากฤตตลอดจนบาลีและภาษาท้องถิ่นอื่นๆ คัมภีร์เหล่านี้สันนิษฐานว่า เป็นพระธรรมเทศนาของพระพุทธเจ้าบ้าง คำสอนพระโพธิสัตว์บ้าง ทวยเทพต่างๆบ้าง

         http://www.mcu.ac.th/mcutrai/menu2/Article/article_22.htm